Cartesius

Introductie

Cartesius biedt één virtuele toegangspoort tot de uitgebreide, en complementaire collecties van honderdduizenden oude kaarten en luchtfoto’s van het Rijksarchief in België, de Koninklijke Bibliotheek van België, het Koninklijk museum voor Midden Afrika en het Nationaal Geografisch Instituut, en is ook een excellentie-pool voor de deling van kennis en faciliteiten.

Nooit eerder kon u deze rijke cartografische collecties met één muisklik doorzoeken en bekijken. Vandaag ontsluiten we al een kleine 100.000 van de beste, mooiste en interessantste cartografische documenten online via het gemeenschappelijk portaal en we breiden dit regelmatig uit.  De collecties bevatten in totaal honderdduizenden kaarten en 300.000 luchtbeelden van België en Centraal-Afrika…

Oude kaarten en luchtfoto’s wekken enorm veel interesse op bij de gewone mens, zo ook in het onderwijs en onderzoek. Vaak zijn deze oude kaarten en luchtfoto’s kwetsbaar en bestond er weinig overzicht, zowel over waar ze te vinden zijn als over het precieze gebied dat de documenten beschrijven. Cartesius betekende daarin een revolutie: de online toegang is veel comfortabeler en biedt veel nieuwe mogelijkheden.

Vernieuwende aanpak

Het revolutionaire van de Cartesiuswebsite is de geografische zoekmogelijkheid: Op een moderne kaart kan met het gebied aanduiden waarvoor men oude kaarten wil vinden. Dit maakt komaf met  ontbrekende of door de tijd veranderende plaatsnamen, de taal of schrijfwijze hiervan. Het zoeken behoeft geen zeer gedetailleerde tekstuele beschrijvingen meer en is niet meer taalgebonden. Het eenvoudige voorbeeld van de locatie ‘Luik’ toont de moeilijkheden die klassieke zoekrobotten hebben: In de beschrijving van een kaart van Luik, kan Liège staan maar evenzeer Luik, Lüttich, Liegi… En bedoelt men met Luik de stad, de agglomeratie, de provincie, het bisdom of het prinsbisdom?

Wat kan je ermee doen?

Oude en jongere kaarten, stadsgezichten en luchtfoto’s zijn bijzonder populair, zowel bij het grote publiek als bij de professionele gebruiker. Het zijn unieke weergaves van onze leefwereld, zowel op microniveau als op macroniveau. Ze geven visueel weer hoe ons huis, onze straat, ons dorp, onze stad, onze regio, ons land en onze wereld er vroeger uitzagen, hoe mensen  zich die wereld voorstelden of hoe ze wilden dat die eruit zag. Het gebruik van kaarten laat bovendien toe een evolutie vast te stellen in de ontwikkeling van landschap, bebouwing en bezitsstructuren. Heel veel historische fenomenen zijn met kaarten visueel perfect voor te stellen: ontbossing of herbebossing, industrialisering, inpoldering en overstroming, stadsvernieuwing en -uitbreiding en zelfs conflicten en oorlogen. Stedelijke sites veranderen. Zo worden kloosterdomeinen bijvoorbeeld kazernes en later stadspleinen of nieuwe wijken. Nieuwe bebouwing in de stad en op het platteland wordt planmatig georganiseerd (of net niet).  De architectuur past zich aan nieuwe behoeftes en modes aan. Nieuwe steenwegen, kanalen en spoorwegen bepalen eeuwen later nog steeds de ruimtelijke ordening…

Inhoud

Het Rijksarchief bezit vooral kaarten afkomstig uit centrale, provinciale en lokale administraties, uit rechtbankarchieven en privé-instanties zoals adellijke families (Arenberg, d’Ursel, de Merode…) en kloosters en abdijen, alsook de primitieve kadasterkaarten. Veel kaarten zijn handgeschreven en werden opgesteld in het kader van een bepaalde zaak (rechtspraak, openbare werken, goederen- en landbeheer…). De oudste kaart uit de collectie dateert van 1358. In de collectie van de Koninklijke Bibliotheek zitten onder andere kaartenatlassen van Mercator en Blaeu, een exemplaar van de bekende kabinetskaart van Ferraris (1771-1778), kaarten van Fricx, Vandermaelen en de Popp-kadasterkaarten. Het NGI bezit alle reeksen topografische kaarten van België die het NGI en zijn rechtsvoorgangers vervaardigden, massa’s luchtfoto’s, en de gereduceerde kadasterkaarten van omstreeks 1850 die het gebruikte om de eerste topografische kaarten van België op te stellen.  Het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika herbergt dan weer unieke historische, topografische en geologische kaarten van Congo, Rwanda en Burundi, waarvan sommigen nog steeds regelmatig gebruikt worden.

Erkenning

Cartesius.be is bekroond met een e-Gov-award. Deze worden uitgereikt voor ICT-overheidsprojecten die de dienstverlening aan de burgers en de ondernemingen veel verbeteren, en die blijk geven van administratieve vereenvoudiging, innovativiteit en zin tot samenwerking.